Έρημοι, σχεδόν διαλυμένοι, πελώριοι, εμβληματικοί στέκονται χρόνια στην Γεωργίου Παπανδρέου, οι Μύλοι Αλλατίνι. Ένας από τους πολλούς αρχιτεκτονικούς βιομηχανικούς θησαυρούς της πόλης, που κρατούν στο ερημωμένο συγκρότημα τους την αύρα της παλιάς κοσμοπολίτικης πόλης.
Οι αστικοί μύθοι γύρω από το συγκεκριμένο κτίσμα, συνόδευαν τα αυτιά μου όντας μαθήτρια του 14ου Λυκείου Θεσσαλονίκης, χρόνια ολόκληρα. Λέγανε πως το βράδυ εκεί γίνεται ανταλλαγή οργάνων, ναρκωτικών και πως σύχναζαν οι πιο περίεργοι και βίαιοι τύποι της περιοχής. Πολλοί από εμάς που κατοικούμε στα προάστια Ντεπώ-Καλαμαριάς μπήκαμε εντός τους, μονάχα για να ”λύσουμε” τις θεωρίες μυστηρίων. Καθαρά παιδική περιέργεια και γιατί τότε λέγανε πως αν μπεις εκεί δεν θα ξαναβγείς ποτέ.
Οι μύλοι Αλλατίνη είναι από τα ιστορικότερα κτίρια της Θεσσαλονίκης, το οποίο δυστυχώς, βρίσκεται υπό κατάρρευση, κάποτε είχε γνωρίσει την αίγλη του εργοστάσιο μιας από τις μεγαλύτερες γαλλο-ισραηλιτικές οικογένειες της Θεσσαλονίκης. Το κτίριο αυτό, είναι το παλαιότερο του συγκροτήματος Αλλατίνη, συγκεκριμένα ετών 131, καθώς χρονολογείται από το 1890. Προοριζόταν αρχικά για κατοικία, αλλά στέγασε τα γραφεία Διοίκησης. Το όνομα του οφείλεται στον πρώτο ατμόμυλο (1857) της Θεσσαλονίκης του Γάλλου Darblay με την συνδρομή των οίκων Μοδιάνο και Αλλατίνι. Έτσι το συγκρότημα του κτίσματος ονομάστηκε ”Allatini Degirmeni” στα ελληνικά μύλοι Αλλατίνι.
Ο πρώτος μύλος του οικιακού συγκροτήματος που κατασκευάστηκε πριν το 1882 καταστέφεται από την πυρκαγιά του 1898 και στην θέση του δημιουργείται το γνωστό μέχρι και σήμερα κτίριο σε σχέδια Βιταλιάνο Ποζέλλι.Ο ίδιος αρχιτέκτονας σχεδίασε και την Βίλλα Αλλατίνη, το 1898. Εκείνη την εποχή και πριν από την φωτιά, ο μύλος ήταν ο μεγαλύτερος της Ανατολικής Ευρώπης και απασχολούσε 250 εργαζόμενους και παρήγαγε 80.000 οκάδες αλεύρι ημερησίως. Το 1929 οι Μύλοι Αλλατίνι τροφοδοτούσαν τα αρτοποιεία που έφτιαχναν στη Θεσσαλονίκη 84.000 οκάδες ψωμιού ημερησίως.
Πέραν του κεντρικού κτιρίου, το νέο συγκρότημα περιλαμβάνει αποθήκες, εργαστήρια και μικρότερους βοηθητικούς χώρους. Το Αλλατίνη στο εξωτερικό κατείχε τον τίτλο: ”ο μεγαλύτερος μύλος της Ανατολής”, τα εγκαίνια του έγιναν στις 19/9/1900 σύμφωνα με το βιβλίο ”Η Θεσσαλονίκη Εκτός Των Τείχων” του Bασίλη Κολώνα. Τότε απασχολούσε 200 εργάτες και διέθετε μηχανές ισχύος 950 HP και η ημερήσια παραγωγή του έφθανε τους 100 τόνους.
Το 1898 οι μύλοι περιλαμβάνονται στην κυριότητα της βιομηχανικής εταιρίας των αδελφών Αλλατίνη διάρκειας 50 ετών. Εκτός αυτών περνάει στην εταιρία και το κεραμοποιείο Αλλατίνη. Με το ξέσπασμα του ιταλο-τουρκικού πολέμου το φθινόπωρο του 1911, οι Τούρκοι σε αντίποινα έκλεισαν τα γραφεία και τα καταστήματα όλων των Ιταλών υπηκόων και η οικογένεια Αλλατίνη έφυγε τότε στην Ιταλία.
Αργότερα, η εταιρία μετατράπηκε σε ανώνυμη, με τη επωνυμία ”Εμπορική Βιομηχανική Εταιρία Θεσσαλονίκης.” Εικοσιπέντε χρόνια μετά, συγκεκριμένα το 1923 η πλειοψηφία των μετοχών της εταιρίας περιέρχεται στον Κ. Πανούτσο σε κληρονόμους του οποίου άνηκε μέχρι τη λήξη της λειτουργίας του.
Κατά την διάρκεια της Κατοχής ο μύλος δεν σταματά να λειτουργεί. Όμως, στην πυρκαγιά του 1950 ένα τμήμα του κεντρικού κτιρίου καταστρέφεται αλλά σύντομα επισκευάζεται, εκσυγχρονίζεται και συνεχίζει να λειτουργεί μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1990. Το 1951 ο αλευρόμυλος κάηκε και πάλι ολοσχερώς για αδιευκρίνιστους λόγους, αλλά ξαναχτίστηκε πάνω στα ερείπια του κτιρίου, κρατώντας το εξωτερικό περίβλημα των τούβλινων τοίχων που διασώθηκε, ενώ προστέθηκε ένας ακόμη όροφος (ο πέμπτος). Η εταιρεία καταφέρνει να ξαναχτίσει τον μύλο, παρά το γεγονός ότι δεν ήταν ασφαλισμένος αυτή τη φορά, οι δυνατότητες του όμως είναι πλέον περιορισμένες.
Στη δεκαετία του 1970 εξακολουθούν να γίνονται επεκτάσεις και επεμβάσεις “εκσυγχρονισμού” των μύλων του Αλλατίνη αλλά και του μηχανολογικού εξοπλισμού και το συγκρότημα χάνει τη σχέση του με το θαλάσσιο μέτωπο με τη δημιουργία της νέας παραλίας. Στα μέσα της δεκαετίας του ’90 τίτλοι τέλους πέφτουν για το εμβληματικό συγκρότημα, οι εγκαταστάσεις της εταιρείας που στεγαζόταν εκεί μεταφέρονται εκτός πόλης, και το Αλλατίνη εγκαταλείπεται ολοσχερώς. Εκείνη την περίοδο το συγκρότημα κηρύσσεται διατηρητέο από το υπουργείο Πολιτισμού τόσο για τη σημασία του στην οικονομική κοινωνική και ιστορική εξέλιξη της πόλης, όσο και για τη σπουδαιότητα της αρχιτεκτονικής των εγκαταστάσεων. Το κτίριο αυτό αποτελεί σίγουρα το παλαιότερο βιομηχανικό της πόλης και ένα από τα παλαιότερα της βιομηχανικής μας κληρονομιάς.
Τα τελευταία χρόνια οι μύλοι, είχαν γίνει στέκι παιδιών. Μέσα τους θα έβρισκες από καναπέδες και καρέκλες, μέχρι παρέες στις ταράτσες του. Το 2015, ένα 15χρονο κορίτσι έχασε τη ζωή του πέφτοντας από ύψος τριών μέτρων στο εγκαταλειμμένο κτίριο, καθώς οι ερημωμένοι Μύλοι έγιναν στέκι της νεολαίας, χωρίς όμως να υπάρχουν τα απαραίτητα μέτρα ασφαλείας. Σε εκείνη τη χρονική συγκυρία, μπήκε περίφραξη στον χώρο και δεν έχει υπάρξει μέχρι στιγμής κάποιο σχέδιο για να αναδειχθεί το σημείο.
Σήμερα, οι Μύλοι παραμένουν ανεκμετάλλευτοι. Πολλά κομμάτια του συγκροτήματος έχουν αρχίσει να σαπίζουν και να ρημάζουν. Το σημαντικότερο κτίριο του συγκροτήματος, ο αλευρόμυλος, έχει υποστεί και τις μεγαλύτερες αλλοιώσεις, ενώ σήμα κατατεθέν του συγκροτήματος αποτελεί μέχρι σήμερα το λεβητοστάσιο, με την επιβλητική καμινάδα των 35.50 μέτρων.
Τα περισσότερα του κτίρια αξιοσημείωτης αρχιτεκτονικής καταρρέουν και παρά τις μελέτες και τις προτάσεις που έχουν γίνει κατά καιρούς, δεν έχουν συγκινήσει τις αρχές. Έρημο, σήμα κατατεθέν της κάποτε δυναμικής βιομηχανικής πόλης, στέκεται ακόμα στην γειτονιά μας, και αρχίζει να ξεβάφει μαζί με την ιστορία του. Θα μπορούσε να αξιοποιηθεί ως χώρος παρσίνου, πολιτισμού και αναψυχής, αλλά δυστυχώς άλλο ένα κτίριο αναξιοποίητο, ρημάζει σε αυτή την πόλη, δίχως να του έχουν δώσει ευκαιρία για να ξαναγράψει ιστορία.
Πηγή ρεπορτάζ και εικόνων:parallaximag.gr