Η εικόνα του κτίσματος, χαρακτηρισμένου ως έργο τέχνης, είναι αποκαρδιωτική – Έχει μετατραπεί σε κέντρο χρήσης ναρκωτικών και παράνομων δραστηριοτήτων
Ο «Κόκκινος Πύργος» στην οδό Βασιλίσσης Όλγας, στην ανατολική Θεσσαλονίκη, είναι ένα από τα τελευταία διασωθέντα επιβλητικά κτίσματα της Θεσσαλονίκης με την ιστορία του να χάνεται στα τέλη του 18ου αιώνα.
Η απαράμιλλη αρχιτεκτονική του, όπως άλλωστε και των υπολοίπων κτηρίων της περιβόητης «Συνοικίας των Εξοχών», μαρτυρά την οικονομική ευρωστία των ιδιοκτητών του, αλλά και την εικόνα μιας κοσμοπολίτισσας Θεσσαλονίκης.
Ο «Κόκκινος Πύργος» με τα χαρακτηριστικά κόκκινα τούβλα, όπως και άλλα μνημεία, μάρτυρες της ιστορίας και της πολιτιστικής κληρονομιάς της πόλης, έχει βυθιστεί στο τέλμα της εγκατάλειψης και της απαξίωσης.
Η εικόνα που παρουσιάζει εδώ και χρόνια είναι αποκαρδιωτική με κίνδυνο ακόμη και την πλήρη κατάρρευσή του. Κενά παράθυρα και πόρτες, σπασμένα τούβλα και απομεινάρια καμένων ξύλων και αντικειμένων από τη μεγάλη φωτιά που ξέσπασε στο εσωτερικό του, το 2017.
Ένας τεράστιος κισσός που απλώνεται στην εξωτερική πλευρά των δύο Πύργων, φροντίζει να καλύπτει τα σημάδια της παρακμής τού άλλοτε αρχοντικού.
Το οικόπεδο, που εκτείνεται από τη Β. Όλγας και φτάνει μέχρι την Ανθέων, έχει μετατραπεί σε σκουπιδότοπο.
Τα κτίσματα χρησιμοποιούνται από ρακοσυλλέκτες και τοξικομανείς, οι οποίοι, μάλιστα, όπως φαίνεται και στο βίντεο της Voria.gr, έχουν βάλει και δικά τους λουκέτα τόσο στην εξωτερική καγκελόπορτα όσο και στην πόρτα του ενός Πύργου, προκειμένου να εισέρχονται και να εξέρχονται σαν να πρόκειται για δική τους ιδιοκτησία.
Εκτός από χώρο διαμονής, έχουν μετατρέψει ένα χαρακτηρισμένο διατηρητέο μνημείο και ταυτόχρονα έργο τέχνης σε κέντρο χρήσης ναρκωτικών και παράνομων δραστηριοτήτων.
Η δυσωδία από τις ακαθαρσίες και τα τρωκτικά που κυκλοφορούν έχουν μετατρέψει το αρχοντικό σε εστία μόλυνσης, με τους περιοίκους να καλούν συχνά πυκνά την αστυνομία και τις αρμόδιες υπηρεσίες.
Οι αιτίες της παρακμής
«Ο Κόκκινος Πύργος» χτίστηκε περίπου στα τέλη του 18ου αιώνα σε σχέδια του Φρέντερικ Σαρνό. Ένα μέρος του αγοράστηκε από τον τότε μεγάλο έμπορο και μετέπειτα δωρητή και ευεργέτη Δημήτρη Ιωαννίδη του Σιατιστέως, ο οποίος μεγαλούργησε επιχειρηματικά στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα.
Λέγεται ότι ο εύπορος επιχειρηματίας με καταγωγή από τη Δυτική Μακεδονία αγόρασε ένα μέρος από τον Πύργο για χάρη της Ευτυχίας, που ήταν η σύζυγός του, και για τον λόγο αυτόν πήρε και το προσωνύμιο «Chateau Mon Bonheur» ή «Πύργος της Ευτυχίας».
Ο Δημήτρης Ιωαννίδης, που έφυγε από τη ζωή στις αρχές του 20ού αιώνα, άφησε ένα μέρος από την περιουσία του, καθώς ήταν άκληρος, στη γυναίκα του και το άλλο το άφησε ως καταπίστευμα για τη δημιουργία ενός ιδρύματος, που ήταν η τελευταία του επιθυμία, το οποίο θα είχε φιλανθρωπικό σκοπό.
Η οικονομική στήριξη θα κατευθύνονταν για την προικιστούν κορίτσια, που εκείνη την εποχή δεν μπορούσαν να παντρευτούν αν δεν διέθεταν, για να σπουδάσουν νέα παιδιά που άξιζαν και για να στηριχθούν άνθρωποι που βρέθηκαν σε δυσχέρεια και αντιμετώπιζαν πρόβλημα επιβίωσης.
Ο Πύργος, όπως και άλλα ακίνητα που διέθετε ο επιχειρηματίας, πέρασαν υπό τη σκέπη του «Ιωαννίδειου Ιδρύματος», προκειμένου από την εμπορική εκμετάλλευσή τους -όταν αργότερα κατά την ανοικοδόμηση της Θεσσαλονίκης αυτά δόθηκαν αντιπαροχή και έγιναν διαμερίσματα- να έχει έσοδα το Ίδρυμα για να συνεχίσει τις ευεργεσίες του και τις δωρεές, όπως ήθελε ο ευεργέτης.
Τα προβλήματα του «Κόκκινου Πύργου», ο οποίος κατά 50% ανήκει στο «Ιωαννίδειο Ίδρυμα» και το υπόλοιπο σε ιδιώτες οι οποίοι κατέχουν από ένα μικρό ως ένα μεγαλύτερο ποσοστό, ξεκινούν ουσιαστικά όταν το 1983 η Εφορεία Νεοτέρων Μνημείων χαρακτηρίζει το κτίσμα ως διατηρητέο μνημείο και παράλληλα ως έργο τέχνης λόγω της μεγάλης καλλιτεχνικής του αξία.
Σύμφωνα με τον Πρόεδρο του «Ιωαννίδειου Ιδρύματος» κ. Γιάννη Σφενδόνη, ο οποίος μίλησε στη Voria.gr, με τον χαρακτηρισμό του «Κόκκινου Πύργου» ως διατηρητέο μνημείο και έργο τέχνης, είναι, όπως τονίζει, σαν το κράτος να «δήμευσε» ένα περιουσιακό στοιχείο, εξηγώντας πως είναι τόσο μεγάλη η γραφειοκρατία για να μπορέσει κάποιος να αξιοποιήσει ένα κτίσμα το οποίο έχει χαρακτηριστεί διατηρητέο και ταυτόχρονα έργο τέχνης που ουσιαστικά μοιάζεις να μην είσαι πλέον ο ιδιοκτήτης του.
«Είναι δικό σου, χωρίς να είναι δικό σου… Αποστερείσαι της περιουσίας σου», επισημαίνει χαρακτηριστικά ο κ. Σφενδόνης, λέγοντας πως ούτε το κράτος δίνει χρήματα έτσι ώστε να το εξαγοράσει και να το αξιοποιήσει.
Ο κ. Σφενδόνης σημειώνει ότι το Ίδρυμα, σε μια προσπάθεια να διασώσει το ανεκτίμητης πολιτιστικής σημασίας κτίσμα από τη φθορά και τη λεηλασία, προσπάθησε να περιφράξει το οικόπεδο, όμως ακόμη και αυτή η ενέργεια «σκάλωσε» στα γρανάζια των νόμων που διέπουν τόσο τα διατηρητέα κτίσματα και τα χαρακτηρισμένα ως έργα τέχνης όσο και στην πολεοδομία του δήμου Θεσσαλονίκης.
Ο ίδιος τονίζει ότι το Ίδρυμα κατέθεσε μελέτες για την κατασκευή περίφραξης στην Εφορεία Νεοτέρων Μνημείων, η οποία τελικά, μετά από πολλές διαδικασίες, αφού έκανε τις σχετικές επισημάνεις ενέκρινε την σχετική άδεια «με την προϋπόθεση ότι δεν απαγορεύεται από άλλη υπηρεσία».
Ο επόμενος σκόπελος ήρθε από την πολεοδομία του δήμου Θεσσαλονίκης. Όταν το Ίδρυμα απευθύνθηκε στις υπηρεσίες, εισέπραξε άρνηση καθώς, όπως αναφέρει ο κ. Σφενδόνης, τους είπαν πως δεν γίνεται να περιφραχθεί δημόσιος χώρος, ο οποίος δεν είναι άλλος από την οδό Κίμωνος Βόγα, ένα τμήμα της οποίας διασχίζει το οικόπεδο των Πύργων.
Ουσιαστικά αυτό το κομμάτι μπορεί να έχει καταργηθεί αλλά πρακτικά στο σχέδιο πόλεως φαίνεται ως δρόμος, άρα δεν μπορεί να περιφραχθεί.
Ο πρόεδρος του «Ιωαννίδειου Ιδρύματος» υπογραμμίζει πως εκτός από την γραφειοκρατία έχει να αντιμετωπίσει και την αστυνομία καθώς οι περίοικοι -και δικαίως όπως λέει- διαμαρτύρονται για την κατάσταση που έχει δημιουργηθεί από τους ρακοσυλλέκτες και τους τοξικομανείς και προχωρούν σε καταγγελίες κατά των ιδιοκτητών.
Η αστυνομία με τη σειρά της καλεί τους ίδιους να απολογηθούν, σχηματίζεται φάκελος ο οποίος με τη σειρά του διαβιβάζεται στην εισαγγελία, και αφού δοθούν οι απαραίτητες εξηγήσεις μπαίνει στο αρχείο, με την ιστορία όπως λέει ο κ. Σφενδόνης να επαναλαμβάνεται κατά διαστήματα.
Κατά τον πρόεδρο του Ιδρύματος, έχουν γίνει πολλές προσπάθειες τα προηγούμενα χρόνια και πολλές οχλήσεις στις εκάστοτε δημοτικές αρχές χωρίς ωστόσο να βρεθεί μια λύση έτσι ώστε τουλάχιστον να περιφραχθεί το οικόπεδο.
Επισημαίνει ότι αν μπορούσε να τοποθετηθεί μια περίφραξη, ώστε να μην εισέρχονται στον χώρο παραβατικά στοιχεία, το Ίδρυμα με δικά του έξοδα θα έκανε κάποιες εργασίες για τη συντήρηση του κτίσματος και παράλληλα θα καλούσε την πολιτεία να βρει πόρους έτσι ώστε να το αναπαλαιώσει και να το αξιοποιήσει. Άλλωστε όπως λέει ο κ. Σφενδόνης, υπάρχει σχετική νομοθεσία βάσει της οποίας όταν ένα κτίσμα είναι χαρακτηρισμένο ως έργο τέχνης η πολιτεία έχει την υποχρέωση να αναλάβει και τις σχετικές δαπάνες για τη συντήρησή του.
Πηγή: https://www.voria.gr/article/steki-toxikomanon-ke-rakosillekton-o-kokkinos-pirgos