Η φάμπρικα «Υφανέτ» με το, κάποτε, μεγαλόπρεπες κτήριό της, βρίσκεται στη συμβολή των οδών Ομήρου και Παπάφη της περιοχής Αγίου Φανουρίου στην κάτω Τούμπα. Παλιότερα, αποτελούσε ένα στολίδι της περιοχής και πόλο έλξης κέρδους της πόλης. Πλέον, κατέληξε ένα υπό κατάληψη ερείπιο. Η σημερινή του εικόνα δε θυμίζει σε τίποτα την αρχική του αίγλη. Είναι στα όρια της κατάρρευσης και από στολίδι μετατράπηκε σε ένα επικίνδυνο μέρος.
Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή γνωρίζοντας την πλούσια και σημαντική ιστορία του σταδιακά.
- Το 1905 η εταιρία «Καπαντζής-Καζάζης και Σία», ίδρυσε στη Θεσσαλονίκη ένα μεγάλο υφαντουργείο το οποίο περιλάμβανε υφαντήριο, βαφείο και φεσοποιείο. Διέθετε μια ανθρακιτομηχανή και αργαλειούς ενώ χρησιμοποιούσε ως πρώτη ύλη την έτοιμη μάλλινη κλωστή.
- Το 1909 το εργοστάσιο κάηκε .
- Το 1910 μετατράπηκε σε «Ανώνυμος Οθωμανική Εταιρία Υφασμάτων και Φεσιών». Στη συνέχεια, το εργοστάσιο εκσυγχρονίστηκε και ως πρώτη ύλη χρησιμοποιούσε το ακατέργαστο μαλλί, αλλά τελικά έκλεισε λόγω έλλειψης κεφαλαίων και εξειδικευμένου προσωπικού.
- Το 1925 επαναλειτούργησε με την επωνυμία «Εργάνη» από τον έμπορο Αθανάσιο Μακρή.
- Το 1926 συγχωνεύτηκε η “Εργάνη” σε Α.Ε.Η «Ανώνυμος Εταιρία Βιομηχανίας Υφασμάτων ΥΦΑΝΕΤ» βρισκόταν στη συμβολή των οδών Ομήρου και Παπάφη της περιοχής Αγίου Φανουρίου στις εγκαταστάσεις της παλιάς Οθωμανικής Εταιρίας Υφασμάτων και Φεσίων.
- Το 1936, ήταν μία άκρως πετυχημένη χρονιά. Η παραγωγή της έφτανε τα 300.000 μ. ύφασμα και απασχολούσε 550 εργαζόμενους. Το εργοστάσιο ξεκινούσε την γραμμή παραγωγής από την πρώτη ύλη, το άπλυτο μαλλί φτάνοντας έως το φινιρισμένο ύφασμα και την έτοιμη κουβέρτα. Περιλάμβανε κλωστήριο, υφαντήριο, πλυντήριο, στεγνωτήριο, βαφείο, στραγγιστήριο, σαπουνοποιείο και μηχανουργείο.
- Με την έναρξη του πολέμου η παραγωγή του εργοστασίου διοχετεύεται στις ανάγκες του ελληνικού στρατού, ενώ στη διάρκεια της Κατοχής υπολειτουργεί.
- Μετά τον πόλεμο, η επιχείρηση φτάνει να απασχολεί εργατοτεχνικό και επιστημονικό προσωπικό 1.300 ατόμων και να θεωρείται η μεγαλύτερη βιομηχανία στη Θεσσαλονίκη, αλλά και από τις σημαντικότερες στην Ελλάδα και τα Βαλκάνια.
- Αρχές του 1951, το μεγαλύτερο τμήμα του εργοστασίου αποτεφρώνεται από μια μεγάλη πυρκαγιά. Τα προβλήματα της δεν ξεπεράστηκαν ποτέ ουσιαστικά από τότε και η ΥΦΑΝΕΤ θα γίνει στις αρχές της δεκαετίας του ’60 η πρώτη προβληματική επιχείρηση στην μεταπολεμική Ελλάδα.
- Το Δεκέμβριο του 1964 το εργοστάσιο διακόπτει τη λειτουργία του. Παρόλο το έντονο επενδυτικό ενδιαφέρον εκείνη την περίοδο στον κλάδο της νηματουργίας στη Θεσσαλονίκη, στους πλειστηριασμούς που ακολούθησαν δεν εμφανίστηκε αγοραστής. Έτσι, το εργοστάσιο πέρασε στην κυριότητα της Εθνικής Τράπεζας, η οποία είχε επωμιστεί και το κύριο χρηματοδοτικό βάρος.
- Το 1993,το Υπουργείο Πολιτισμού το χαρακτηρίζει ως «ιστορικό διατηρητέο μνημείο».
- Το 1996 ιδρύεται το Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης με έδρα την ΥΦΑΝΕΤ. Επίσης υπήρχαν προτάσεις αξιοποίησης του μνημείου από τον Οργανισμό Πολιτιστικής Πρωτεύουσας Θεσσαλονίκη.
- Το 1998 αγοράζεται η συλλογή Κωστάκη από το Μουσείο και εγκαθίσταται προσωρινά στο χώρο της Μονής Λαζαριστών, στο καταστατικό όμως του οποίου αναφέρεται ως στέγη της συλλογής η ΥΦΑΝΕΤ ,με αποτέλεσμα την εξαγορά του συγκροτήματος του εργοστασίου το 2006 από το Υπουργείο Πολιτισμού.
- Τον Μάρτιο του 2004 ορισμένες “συλλογικότητες αναρχοαυτόνομων”, κάνουν κατάληψη στο παλιό εργοστάσιο της ΥΦΑΝΕΤ και δημιουργούν κατά τους ίδιους μια «κατάληψη ανατρεπτικών προθέσεων», με σκοπό την αξιοποίηση αυτού του μεγάλου σε έκταση χώρου ο οποίος παραμένει ανεκμετάλλευτος.
Οπότε, τώρα, όταν περνάμε από τη συμβολή των οδών Παπάφη με Ομήρου ας γυρνάμε το βλέμμα μας προσπαθώντας να οραματιστούμε τα περασμένα μεγαλεία του. Στόχος να αποτελέσει αυτός ο οραματισμός έναυσμα για την θετική τροποποίηση του χώρου.