Τα ξεχασμένα εμφιαλωτήρια του Φιξ στα Σφαγεία, η Αλυσίδα στην ανατολική Θεσσαλονίκη και το ΑΓΝΟ στα δυτικά, είναι μερικά από τα πιο εμβληματικά εργοστάσια της πόλης μας που ρημάζουν με το πέρασμα του χρόνου. Σύμβολα της ζωής της πόλης του προηγούμενου αιώνα, που καταρρέουν μέρα με τη μέρα Από τα μεγαλεία και την έντονη επιχειρηματική δραστηριότητα μιας άλλης εποχής σε κουφάρια και εστίες μολύνσεων.
Ας τα γνωρίσουμε καλύτερα!
Αρχικά, το ζυθοποιείο ΦΙΞ, στην είσοδο της πόλης, στην περιοχή του λιμανιού μαγνητίζει τα βλέμματα λόγω της αρχιτεκτονικής του. Το μάτι μας πέφτει πάνω στα κόκκινα τούβλα, στα θολωτά παράθυρα, στα οκτώ τεράστια μεταλλικά σιλό και στο σύμπλεγμα των κτιρίων. Το εργοστάσιο άρχισε να κατασκευάζεται το 1888. Οι απόγονοι του Κάρολου Φιξ το αγόρασαν το 1926. Η εταιρία πτώχευσε το 1983. Η είσοδος έχει το σήμα της Fix σε μία στρογγυλή, μεγάλη βρόμικη πλαστική πινακίδα. Έχει σπάσει εκεί που γράφει “community”, έμειναν μόνο μερικά γράμματα. Στο κεντρικό κτίριο, ακόμα και σήμερα, με ξύλινα γράμματα είναι αποτυπωμένη η ταυτότητα: Ζυθοποιείο-Κάρολος Φιξ. Κι ας λείπουν αρκετά γράμματα. Χάθηκαν όπως κινδυνεύει να χαθεί το ίδιο το κτίριο, που από γωνιά σε γωνιά καταρρέει. Τα 11 στρέμματα έχουν χαρακτηριστεί διατηρητέα. Τα πιο σύγχρονα, έχουν γίνει νυχτερινά κέντρα και χώροι πολιτισμού. Τα υπόλοιπα είναι σε άθλια μορφή λόγω εγκατάλειψης και περιμένουν τη στιγμή της ολικής πτώσης και επαφής με το έδαφος.
Αν συνεχίσουμε λίγα χιλιόμετρα πιο ανατολικά, στη γωνιά Σταύρου και Παπαναστασίου, στη Χαριλάου, θα συναντήσουμε ακόμη ένα στολίδι που έγινε κουφάρι, το κτιριακό συγκρότημα Αλυσίδα. Τη γνωστή βιοτεχνία υποδημάτων με καουτσούκ. Χτίστηκε στη δεκαετία του 1930. Επιτάχθηκε από τους Ναζί στην κατοχή και επαναλειτούργησε. Για πολλά χρόνια μεσουράνησε έως τη δεκαετία του ’80 όπου σταμάτησε η λειτουργία του στην περιοχή. Η μυρωδιά από το καμένο καουτσούκ με τα χρόνια εξανεμίστηκε, αντικαταστάθηκε όμως από μία νέα αποκρουστική μυρωδιά. Αυτή της δυσωδίας από τη συγκέντρωση τοξικομανών και τη ρίψη σκουπιδιών από τους περαστικούς. Η γειτονιά διαμαρτύρεται, ότι πλέον αποτελεί εστία μόλυνσης.
Λίγα χιλιόμετρα πιο ψηλά, συναντάμε τη φάμπρικα «Υφανέτ» με το, κάποτε, μεγαλόπρεπες κτήριό της. Βρίσκεται στη συμβολή των οδών Ομήρου και Παπάφη της περιοχής Αγίου Φανουρίου στην κάτω Τούμπα. Παλιότερα, αποτελούσε ένα στολίδι της περιοχής και πόλο έλξης κέρδους της πόλης. Πλέον, κατέληξε ένα υπό κατάληψη ερείπιο. Η σημερινή του εικόνα δε θυμίζει σε τίποτα την αρχική του αίγλη. Είναι στα όρια της κατάρρευσης και από στολίδι μετατράπηκε σε ένα επικίνδυνο μέρος. Ιδρύθηκε το 1905 από την εταιρία «Καπαντζής-Καζάζης και Σία» και περιλάμβανε υφαντήριο, βαφείο και φεσοποιείο. Διέθετε μια ανθρακιτομηχανή και αργαλειούς ενώ χρησιμοποιούσε ως πρώτη ύλη την έτοιμη μάλλινη κλωστή. Γνώρισε εποχές μεγάλης αίγλης αλλά και κακοτυχιών, όπως η πυρκαγιά το 1909. Πλέον από τον Μάρτιο του 2004 ορισμένες “συλλογικότητες αναρχοαυτόνομων”, κάνουν κατάληψη στο παλιό εργοστάσιο της ΥΦΑΝΕΤ και δημιουργούν κατά τους ίδιους μια «κατάληψη ανατρεπτικών προθέσεων», με σκοπό την αξιοποίηση αυτού του μεγάλου σε έκταση χώρου ο οποίος παραμένει ανεκμετάλλευτος.
Από την άλλη πλευρά της πόλης, στη Σταυρούπολη, σε 16 στρέμματα βρίσκεται το εργοστάσιο του ΑΓΝΟ. Σημείο αναφοράς έως και σήμερα λόγω της δικιάς του στάσεις για τα λεωφορεία του ΟΑΣΘ. Δεν υπάρχει, όμως, κανένα μεταλλικό στοιχείο στο εσωτερικό του. Όλα έχουν κλαπεί. Το σκηνικό αποτελείται μόνο από τοίχους και άδεια παράθυρα. Μία αφίσα , η οποία έχει μείνει στο πρώτο κτίριο-φυλάκιο στην είσοδο, παραπέμπει στη λαμπρή ιστορία που ξεκίνησε από τη δεκαετία του ’50. «Γάλα φρέσκο», εικονίζει το κόκκινο χαρτόκουτο γάλακτος με το γνωστό σκίτσο ενός ζευγαριού σε ποδήλατα. Αυτό που σήκωνε και έπινε κι ο γνωστός μπασκετμπολίστας Νίκος Γκάλης στη διαφήμιση.
Το ΑΓΝΟ ιδρύθηκε από τον συνεταιρισμό αγελαδοτρόφων Θεσσαλονίκης. Μέχρι το 1960 είχε ολοκληρωθεί το εργοστάσιο στη Σταυρούπολη. Το 1992 είχε μεταφερθεί κάθε δραστηριότητά του. Στις μέρες μας το σκηνικό εγκατάλειψης και παραίτησης αποτελείται από θάμνους που έγιναν δέντρα, συκιές που φύτρωσαν ανάμεσα στα μπετά και έχουν θεριέψει. Οι χώροι, όπου κάποτε παράγονταν τόνοι γάλακτος, έχουν μετατραπεί σε καταφύγια για πρόσφυγες, τοξικομανείς, γύφτους και γενικά κάθε λογής κατατρεγμένη ομάδα.
Βιομηχανικά μεγαλεία μιας περασμένης εποχής που πλέον είναι πηγές μόλυνσης! Ας ελπίσουμε να βελτιωθεί η κατάσταση!