Ο σταθερός σύμμαχος σε κάθε κουζίνα ελληνικού νοικοκυριού έφτασε να είναι ένα απλησίαστο προϊόν – Το παγκόσμιο ντόμινο της αγοράς ελαιολάδου
Αρχές Οκτωβρίου και υπό κανονικές συνθήκες η περιοχή της Χαλκιδικής θα βρισκόταν σε έναν εργασιακό οργασμό. Την ώρα που ομπρέλες και ξαπλώστρες μαζεύονται από τις παραλίες, μια άλλη Χαλκιδική αυτήν την περίοδο ετοιμάζεται να ανθίσει, αυτή του πρωτογενούς τομέα.
Εργάτες, αγροτικά οχήματα, λιόπανα, βέργες αλλά και πιο σύγχρονες μέθοδοι κατακλύζουν τα ασημένια ελαιοχώραφα για το «μάζεμα», όπως λένε, τη συγκομιδή της ελιάς.
Φέτος όμως τα πράγματα είναι διαφορετικά. Η γνωστή πια πρωτοφανής ακαρπία που έγινε ευρέως γνωστή τα τέλη της άνοιξης αλλά και μέσα στο καλοκαίρι δείχνει τις πρώτες της επιπτώσεις.
Τα κλαδιά είναι άδεια από καρπό και τα χωράφια άδεια από εργάτες. Η σοδειά του ’23 είναι είδος υπό εξαφάνιση.
Στην πράσινη βρώσιμη ελιά οι μεταποιητές δουλεύουν αποκλειστικά με αποθέματα και όχι νέο προϊόν το οποίο αναμένεται να είναι ελάχιστο.
Στο μέτωπο του ελαιοποιήσιμου καρπού ωστόσο τα πράγματα δεν πηγαίνουν καλύτερα. Η «λαδοελιά», όπως λέγεται στην αγροτική αργκό, δεν έδωσε ούτε αυτή καρπό, χτυπημένη από την κλιματική αλλαγή. Το καύσιμο της ελληνικής κουζίνας, το συστατικό με το οποίο ξεκινά το 95% των συνταγών στη γαστρονομία μας, από ταπεινός και αξιόπιστος σύμμαχος στη μαγειρική του μέσου νοικοκυριού έγινε ένας αλαζόνας αριστοκράτης.
Αντικλεπτικά στα σούπερ μάρκετ, ψεκαστήρες λαδιού για περιορισμό της κατανάλωσης και στα διπλανά ράφια το άλλοτε απαξιωμένο και σαφώς οικονομικότερο σπορέλαιο «παραφυλά» ως δελφίνος.
Το ράλι της τιμής του ελαιόλαδου συνεχίζεται κάθε ώρα που περνά. Οι γνώστες του κλάδου μιλούν για μια «τέλεια καταιγίδα».
«Πρόκειται για ένα ντόμινο συγκυριών που οδήγησε να γίνει πανάκριβο το ελαιόλαδο. Εάν δεν επικρατούσαν οι πληθωριστικές τάσεις που ακρίβυναν το καλάθι του μέσου ελληνικού νοικοκυριού τότε για φέτος ο προϋπολογισμός των καταναλωτών θα μπορούσε να αντέξει αυτές τις αυξήσεις. Τώρα όμως το πράγμα φαίνεται να ξεφεύγει», εξηγεί στην Voria.gr ο πρόεδρος της Εθνικής Διεπαγγελματικής Οργάνωσης Ελαιολάδου Μιχάλης Γιαννούλης.
Παγκόσμια κατάρρευση
Το τηλέφωνο του προέδρου της ΕΔΟΕ χτυπά διαρκώς. Μετά τον κορωνοϊό και το ενεργειακό, η φετινή χρονιά θεωρείται «του λαδιού», όχι όμως για ενδεχόμενη εξαιρετική παραγωγή, αλλά για την εκτόξευση της τιμής.
«Είναι μια πρωτοφανής κατάσταση και δυστυχώς θα τη ζήσουμε. Το λάδι θα είναι ακριβό το επόμενο διάστημα λόγω συγκυριών», λέει ο κ. Γιαννούλης.
Η κορυφαία παραγωγός χώρα σε ελαιόλαδο, η Ισπανία, την τελευταία διετία υφίσταται μια τρομερή καταστροφή από το κορυφαίο εξαγώγιμο προϊόν της.
Οι 1.800.000 τόνοι ανά έτος μοιάζουν, μετά τις απανωτές ξηρασίες μέσα δύο χρόνια, όνειρο θερινής νύχτας. Πέρυσι οι απώλειες ξεπέρασαν το 50% λόγω της ακαρπίας, ενώ φέτος φτάνουν στο 45%.
Μπροστά στην ισπανική παραγωγή η ελληνική λειτουργεί ως υποστηρικτής για τα παγκόσμια αποθέματα, αφού πέρυσι σε μια εντυπωσιακά καλή χρονιά η παραγωγή ήταν 350.000 τόνοι, ούτε δηλαδή το 1/3 της αντίστοιχης φυσιολογικής παραγωγής στην Ισπανία.
Οι Ίβηρες δεν παρήγαγαν επαρκές λάδι ούτε και φέτος, πράγμα που σημαίνει εκτόξευση τιμής. Η ίδια εικόνα και στην Ιταλία με τη μείωση παραγωγής να εκτιμάται στο 27%, ενώ και οι τουρκικοί ελαιώνες, που πάντα λειτουργούσαν ως κυματοθραύστης σε παγκόσμιες κρίσεις ελαιόλαδου, χτυπήθηκαν και αυτοί από την ακαρπία.
Η καλή φαινομενικά χρονιά στην παραγωγή των βορειοαφρικανικών χωρών, όπως η Τυνησία που ανακοίνωσε αύξηση 11% για φέτος, δεν είναι ικανή να καλύψει τις σοβαρές ευρωπαϊκές απώλειες.
«Τα χαμηλά περσινά αποθέματα για την έναρξη της ελαιοκομικής περιόδου στο εξωτερικό (Ισπανία-Ιταλία) δημιουργούν ένα σφιχτό ισοζύγιο λόγω της χαμηλής φετινής παραγωγής ελιάς. Αυτό δείχνει ότι οι τιμές είτε θα αυξηθούν λίγο ακόμα, είτε θα υπάρξει μια μικρή αποκλιμάκωση λόγω χαμηλής ζήτησης», αναφέρει ο κ. Γιαννούλης.
Ο κράχτης του σούπερ μάρκετ
Ελλείψεις και παγκόσμιες ανάγκες στο ελαιόλαδο δημιουργούν μια πρωτόγνωρη κατάσταση για τον Έλληνα καταναλωτή.
Το ελαιόλαδο για τα σούπερ μάρκετ ήταν πάντοτε ο λεγόμενος «κράχτης». Για ένα προϊόν με χαμηλό περιθώριο κέρδους για τα σούπερ μάρκετ οδηγούμασταν σε συνεχείς προσφορές, κυκλικά κάθε εβδομάδα, από τις επιχειρήσεις υπεραγορών ώστε να προσελκυστεί το καταναλωτικό κοινό για να αγοράσει το απαραίτητο προϊόν και στη συνέχεια να κάνει και κάποιες άλλες αγορές, άλλων ειδών.
Αυτό όμως έχει αλλάξει. Οι παραγωγοί πουλούν σε υψηλές τιμές, οι 800 και πλέον τυποποιητές στη χώρα βλέπουν το περιθώριο κέρδους τους να εξανεμίζεται, όταν από 3,5 ευρώ πλέον αγοράζουν το λάδι στα 8,5 ευρώ το λίτρο.
Απορία φυσικά όλων είναι πού θα σταματήσει η τιμή. Σύμφωνα με τον πρόεδρο της Εθνικής Διεπαγγελματικής Οργάνωσης Ελαιολάδου, δεν είναι απίθανο να δούμε και μείωση των τιμών, όχι βέβαια κάτι το εξωπραγματικό.
«Εάν ο μέσος καταναλωτής στη σαλάτα του χρησιμοποιεί ενδεικτικά από 40 γραμμάρια τη φορά, ενώ πριν κατανάλωνε 50, τότε μιλάμε για μείωση κατανάλωσης κατά 20%. Όταν η προσφορά είναι επαρκής, γιατί θέμα επάρκειας δεν τίθεται, ενώ η ζήτηση θα πέσει σε μεγάλο βαθμό, τότε μοιραία θα έχουμε μείωση τιμών και όχι αύξηση. Τίτλοι ειδήσεων που κάνουν λόγο για 20 ευρώ το λίτρο στο ράφι είναι fake news», σημειώνει ο κ. Γιαννούλης.
Όσο για το τι τιμές πρέπει να περιμένουμε του χρόνου, η πρώτη ασφαλής εκτίμηση αναμένεται στα μέσα της ερχόμενης άνοιξης, όταν θα υπάρχει σαφής εικόνα για το πώς θα κινηθεί η παραγωγή της ελιάς.
Στροφή σε άλλα είδη;
Το υψηλό κόστος του ελαιολάδου και ειδικά του έξτρα παρθένου θα οδηγήσει πολλά νοικοκυριά μέσης και χαμηλής αγοραστικής δύναμης σε φθηνότερα είδη, ώστε να μπορούν να αντεπεξέλθουν.
Σύμφωνα με γνώστες της αγοράς, η μεγάλη στροφή θα γίνει κυρίως στα σπορέλαια που το επόμενο διάστημα θα παρουσιάσουν μια αύξηση στην τιμή, χωρίς να έχουν κάποια σχέση όμως με τις υπέρογκες αυξήσεις των πρώτων μηνών του πολέμου στην Ουκρανία, που έφερε την κρίση στην αγορά σιτηρών.
Για τη μαγειρική, ως οικονομικότερη λύση από το ελαιόλαδο φαίνεται πως είναι και το πυρηνέλαιο, που πλέον έχει την τιμή του ελαιολάδου στα ράφια, αν αναλογιστεί κάποιος ότι η τιμή παραγωγού είναι στα 3,5 ευρώ ανά λίτρο, ενώ στο σπορέλαιο η τιμή φτάνει μόλις στο 1 ευρώ.
Όλα δείχνουν ωστόσο ότι στη σαλάτα κανένα από τα δύο δεν θα αντικαταστήσει το ελαιόλαδο αφού τόσο γευστικά, όσο και θρεπτικά, μιας και καταναλώνεται ωμό, δεν μπορεί να υποκατασταθεί από άλλο είδος ελαίου.
Για την τιμή των όπλων
Η ελαιοποιήσιμη ελιά ξεκινά να μαζεύεται κυρίως τον Νοέμβριο στη Χαλκιδική, ενώ στις νοτιότερες περιοχές της χώρας η συγκομιδή συνεχίζεται ώς και τον Ιανουάριο.
Οι αγρότες περιμένουν πρώτα τις βροχές του φθινοπώρου ώστε ο καρπός να αυξήσει την ελαιοπεριεκτικότητά του πριν την τελική συγκομιδή.
«Τα πρώτα ελαιοτριβεία έχουν ανοίξει δειλά δειλά», λέει στη Voria.gr ο γεωπόνος, μεταποιητής ελιάς και αντιπρόεδρος του Επιμελητηρίου Χαλκιδικής Στέλιος Χούτας.
Το πρώτο λάδι της χρονιάς στην περιοχή βέβαια δεν προέρχεται από τη λαδοελιά, αλλά από καρπούς της πράσινης ελιάς, που κρίθηκαν ακατάλληλοι για μεταποίηση ως βρώσιμοι.
«Είναι ένα παχύρρευστο λάδι που είναι ιδιαίτερα αγαπητό στο εξωτερικό αφού χρησιμοποιείται ως εξισορροπιστής σε μείξη λαδιών λόγω των εξαιρετικών ιδιοτήτων του», σημειώνει στη Voria.gr από την πλευρά του ο πρόεδρος του Ελαιοκομικού Συνεταιρισμού Καλυβίων Θανάσης Χαλάτης.
Βέβαια αυτή τη χρονιά το λάδι θα είναι ελάχιστο. «Τα ελαιοτριβεία είναι επιχειρήσεις και έχουν οικογενειακού επιπέδου σχέση με τους πελάτες τους. Θα ανοίξουν ίσα ίσα για να τους εξυπηρετήσουν, αφού παραγωγή δεν υπάρχει. Η τιμή άλλωστε που θα πουλήσουν όσοι έχουν παραγωγή είναι πολύ καλή και θα έχουν ένα καλό εισόδημα», σημειώνει ο κ. Χούτας.
Οξύμωρο γεγονός αποτελεί ότι η περσινή χρονιά λόγω της υπερβολικά καλής σοδειάς ήταν δύσκολη για τα ελαιοτριβεία, αφού έπρεπε να ισορροπήσουν ανάμεσα στην τεράστια ποσότητα πρώτης ύλης που έπρεπε να επεξεργαστούν και του υπέρμετρου ενεργειακού κόστους. Φέτος τα πράγματα είναι τελείως διαφορετικά.
Πηγή: voria.gr